Antartide
continende / From Wikipedia, the free encyclopedia
L'Antartide jè 'u continende cchiù meridionale d'a Terre e combrende le terre e le mare ca circunnane 'u Pole Sud. Se iacchie jndre l'emisfere australe a sud d'u Circhele polare antartiche jè circunnate da le mare antartiche. Cu 'na superficie comblessive de cirche 14 miglione de km² jè 'u quinde continende jndre n'ordene de grannenèzze, dope Asie, Africa, Americhe settentrionale e Americhe meridionale. 'U 98% d'u territorie soje jè combletamende cuperte da ghiacce cu 'nu spessore medie de 1600 metre. Jè, jndr'à medie, 'u puèste cchiù fredde d'a Terre e cu le cchiù granne reserve de acque dolce d'u pianete. 'U territorie presende 'a cchiù ìrte medie altimetriche sus ô levelle d'u mare de totte le continende.[2] L'Antartide jè conziderate 'nu deserte, cu precipitaziune annue de sule 200 mm luènghe 'a coste, e assaje mene jndre reggione 'nderne.[3] 'U continende non g'è abitate permanendemende da nisciuna populazzione umane, me nonostande stù fatte, se condane, durande l'anne, 'mbrà le 1000 e le 5000 crestiáne ca stonne jndre varie staziune de recerche spannute jndre totte l'Antartide. Aqquà potène vive sule piande ed animale ca se sonde adattate a 'u clime rigide, 'mbrà cui pinguine, foche, muschie, licheni, e molti tipi di alghe.
Grannenèzze | 14.000.000 km² (280.000 km² senze ghiaccie, 13.720.000 km² cu 'u ghiaccie)[1] |
Crestiáne | cangiande da 1000 (mise invernale) a 4000 (mise estive)[1] |
Guverne | Trattate Antartiche |
Revendicaziune territoriale parziale | Argendine Australie Cile Frange Nuève Zelanne Norveggie Regne Aunìte |
TLD | .aq |
Prefisse | +672 |
Pè convenziune 'u confine sciugrafeche jè delimitate d'a accussì ditte convergenze antartiche, 'a latitudine (cirche 50° S) addò se inabissane le acque de superficie subtropicale. L'aree combrese 'mbrà le 50° e 'u circhele polare antartiche jè chiamate subantartiche.
L'Antartide, 'nzieme a le soje ghiacce, svolge 'nu ruole assaje 'mbortande jndre l'equilibrie ambiendale d'u pianete, viste ca ogne cangiaminde d'a calotte se repercuote sus 'a circolazziune oceaniche e atmosferiche e sus ô levelle d'u mare.
'U nome Antarteche derive da 'u greche antarktikós (ανταρκτικός),[4] ca segnefeche "opposte a l'Arteche". Pure ce fine da l'andichità se penzasse a l'esistenze de 'na Terre Australis 'u prime avvistamende confermate d'u continende vène fatte resalì a 'u 1820 ad opere d'a spediziune russe de Mikhail Lazarev e Fabian Gottlieb von Bellingshausen, tuttavie 'a scuperte avène quase ignorate pè totte 'u XIX sèchele pè vie de l'inospitalità d'u continende. 'u prime ause formale d'u nome "Antartide" pè fà referemende a 'nu continende, jè risalende a le anne 1890, jè attribuite a 'u cartografe scozzese John George Bartholomew.
Da 'u 1959 ô status politeche de l'Antartide jè regulate da 'u Trattate Antartiche, firmate ad ôsce da 46 paise. 'U trattate non ge permette le attività militare e minerarie, sostene 'a recerche sciendifiche, e prutegge le ecozone d'u continende. Sonde 'n corse esperimende condotte da cchiù de 4000 scienziate de varie naziunalità e cu deverse 'nderesse de recerche.[5]