Palermo
komunë italian / From Wikipedia, the free encyclopedia
Palermo, në shqip Palerma ose Palermë, është një qytet në Italinë jugore, kryeqyteti i rajonit autonom të Siçilisë dhe i qytetit metropolitane të Palermos, provinca metropolitane përreth qytetit. Qyteti shquhet për historinë, kulturën, arkitekturën dhe gastronominë e tij, duke luajtur një rol të rëndësishëm gjatë gjithë ekzistencës së tij; është mbi 2700 vjet i vjetër. Palermo është në veriperëndim të ishullit të Siçilisë, pranë Gjirit të Palermos në Detin Tireno.
Palermo
Palermu (Siçilianisht) | |
---|---|
Comune di Palermo | |
Koordinatat: 38°06′40″N 13°21′06″E | |
Vendi | Italia |
Rajoni | Siçilia |
Qyteti metropolitan | Palermo (PA) |
Qeveria | |
• Kryetari | Roberto Lagalla (UDC) |
Sipërfaqja | |
• Gjithsej | 158,9 km2 (61,4 sq mi) |
Lartësia mbidetare | 14 m (46 ft) |
Popullsia (31 mars 2023[1]) | |
• Gjithsej | 628.803 |
• Dendësia | 391.558/km2 (1.014/sq mi) |
Emri i banorëve | Palermitano Panormito |
Kodi postar | 90100 |
Kodi telefonik | 091 |
Faqja zyrtare | www |
Qyteti u themelua në vitin 734 pes nga Fenikasit si Sus ("lule"). Palermo më pas u bë një zotërim i Carthage. U krijuan dy koloni greke, të njohura kolektivisht si Panormos; Carthaginianët e përdorën këtë emër në monedhat e tyre pas shekullit të 5-të pes. Si Panormus, qyteti u bë pjesë e Republikës Romake dhe Perandorisë për më shumë se një mijë vjet. Nga viti 831 deri në vitin 1072 qyteti ishte nën sundimin arab në Emiratin e Siçilisë kur qyteti u bë kryeqyteti i Siçilisë për herë të parë. Gjatë kësaj kohe qyteti njihej si Balarm.[2] Pas pushtimit norman, Palermo u bë kryeqyteti i një mbretërie të re, Mbretëria e Siçilisë, që zgjati nga viti 1130 deri më 1816.[3]
Popullsia e zonës urbane të Palermos vlerësohet nga Eurostat të jetë 855,285, ndërsa zona metropolitane e saj është e pesta më e populluar në Itali me rreth 1.2 milion njerëz. Në zonën qendrore, qyteti ka një popullsi prej rreth 676,000 njerëz. Banorët njihen si Palermitani ose, poetikisht, panormiti. Gjuhët që flasin banorët e saj janë italishtja dhe dialekti palermitano i gjuhës siçiliane.
Në krahinën e Palermës gjenden nga më shumë se pesëqind vjet rreth 33.000 arbëreshë: më afër kryeqytetit është Hora e Arbëreshëvet, qytezi më i madh dhe i populluar shqiptar në Itali; larg 5 kilometra nga kjo ndodhet Sëndastina, kolonia më e re dhe e vogël; dhe pastaj më shumë në brendësi Kundisa, katundi më i vjetër arbëresh. Dy vende e tjera (Munxifsi dhe Pallaci) humbën gjuhën dhe identitetin, por ruajnë ritin fetar bizantin, elementë që ende sot i kujtonë se janë arbëreshë. Palermo është edhe vendi ku është arratisur shkrimtari i njohur shqiptar Petro Marko.
Katolicizmi Romak është shumë i rëndësishëm në kulturën palermitane. Shenjti mbrojtës i Palermos është Santa Rosalia, festa e së cilës festohet më 15 korrik. Zona tërheq një numër të konsiderueshëm turistësh çdo vit dhe njihet gjerësisht për tregjet e saj shumëngjyrëshe të frutave, perimeve dhe peshkut në zemër të Palermos, të njohur si Vucciria, Ballarò dhe Capo.[4]