Senegal
charu icho chili mumphepete mwa Africa cha Kumanjililo gha Dazi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Senegal (/ˌsɛnᵻˈɡɔːl/ (help·info))[11][12] kuzunula mwaboma, Charu cha Sengegal,[lower-alpha 6] ni caru ca ku West Africa, mumphepete mwa nyanja ya Atlantic. Charu cha Senegal chili kumpoto na Mauritania, kumafumiro gha dazi na Mali, kumwera na kumafumiro gha dazi na Guinea-Bissau. Charu cha Senegal chili pafupi na charu cha Gambia, ndipo chili mumphepete mwa Mlonga wa Gambia. Charu cha Senegal chili na mphaka na charu cha Cape Verde. Msumba wa Dakar ndiwo ni msumba ukuru wa vyachuma na ndyali mu Senegal.
Charu cha Senegal République du Sénégal (French)
|
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Chiluso: "Un Peuple, Un But, Une Foi" (French) "One People, One Goal, One Faith" |
||||||
Nyimbo: "Pincez Tous vos Koras, Frappez les Balafons" "Everyone, strum your koras, strike the balafons" |
||||||
Makhalilo gha Senegal (apo pati biliŵili) |
||||||
Msumba Waboma kweneso Msumba Usani | Dakar | |||||
Chiyowoyelo chaboma | French | |||||
Lingua franca | List:
|
|||||
National languages |
|
|||||
Mitundu ya Ŵanthu (2019) |
|
|||||
Vipembezo |
|
|||||
Mwenecharu | Senegalese | |||||
Mtundu wa Boma | Unitary presidential republic[4] | |||||
- | President | Macky Sall | ||||
- | Prime Minister | Amadou Ba | ||||
- | President of the National Assembly | Amadou Mame Diop | ||||
Independence | ||||||
- | Republic established | 25 November 1958 | ||||
- | from France[lower-alpha 4] | 4 April 1960 | ||||
- | Withdrawal from the Mali Federation |
20 August 1960 | ||||
- | from France[lower-alpha 5] | 20 June 1960 | ||||
- | as Senegal | 22 September 1960 | ||||
- | dissolution of the Senegambia Confederation | 30 September 1989 | ||||
Ukulu wa Malo | ||||||
- | Malo | 196,712 km2 (86th) 76,000 sq mi |
||||
- | Maji (%) | 2.1 | ||||
Chiŵelengelo cha ŵanthu | ||||||
- | 2021 estimate | 17,196,308[5] (72nd) | ||||
- | 2016 census | 16,624,000[6] (73rd) | ||||
- | Density | 68.7/km2 (134th) 208.5/sq mi |
||||
GDP (PPP) | 2022 estimate | |||||
- | Total | $72.703 billion[7] (106th) | ||||
- | Per capita | $4,113[7] (156th) | ||||
GDP (nominal) | 2022 estimate | |||||
- | Total | $27.542 billion[7][8] (111th) | ||||
- | Per capita | $1,558[7] (157th) | ||||
Gini (2011) | 40.3[9] medium |
|||||
HDI (2021) | 0.511[10] low ·170th |
|||||
Ndalama | West African CFA franc (XOF ) |
|||||
Mtundu Wanyengo | GMT (UTC ) | |||||
Kalembelo kasiku | dd/mm/yyyy | |||||
Woko la galimoto | right | |||||
Intaneti yacharu | .sn |
Charu cha Senegal ndicho chili kumanjiliro gha dazi comene mu caru ca Old World, panji Afro-Eurasia.[13] Zina ili likwiza cifukwa ca mlonga wa Senegal, uwo uli kumafumiro gha dazi na kumpoto. Nyengo yake ni ya ku Sahelian, kweni nyengo zinyake kukuŵa vula. Charu cha Senegal chili na malo ghakukwana makilomita pafupifupi 197,000 ndipo ŵanthu ŵake ŵalipo 17 miliyoni.[14][15] Boma ili lili na boma la pulezidenti; kufuma waka apo likambira mu 1960, charu ichi ntchakukhora chomene mu Africa.[16]
Charu cha Senegal chili na ngongoli zinandi, ndipo chili pa nambara 170. Ŵanthu ŵanandi ŵakukhala mumphepete mwa nyanja ndipo ŵakugwira ntchito zaulimi na vyakurya. Charu ichi chilije vinthu vinandi vyakuthupi, kweni vinthu vikwenda makora pa nkhani ya masambiro. Charu cha Senegal chili mu wupu wa African Union, United Nations, Economic Community of West African States (ECOWAS), Organisation internationale de la Francophonie, Organisation of Islamic Cooperation, na Community of Sahel-Saharan States. Pa caru cose, Senegal ni caru ico cikumanyikwa comene cifukwa ca mpikisano wa Paris-Dakar Rally.[17]
Charu cha Senegal chili na ngongoli zinandi, ndipo chili pa nambara 170. Ŵanthu ŵanandi ŵakukhala mumphepete mwa nyanja ndipo ŵakugwira ntchito zaulimi na vyakurya. Charu ichi chilije vinthu vinandi vyakuthupi, kweni vinthu vikwenda makora pa nkhani ya masambiro. Charu cha Senegal chili mu wupu wa African Union, United Nations, Economic Community of West African States (ECOWAS), Organisation internationale de la Francophonie, Organisation of Islamic Cooperation, na Community of Sahel-Saharan States. Pa caru cose, Senegal ni caru ico cikumanyikwa comene cifukwa ca mpikisano wa Paris-Dakar Rally.[18]