Al-Muqtadir
From Wikipedia, the free encyclopedia
Abul-Faḍl Jaʼfar ibn Ahmad al-Mu’tadid (arabcha: ) (895 — 932-yil 31-oktyabr), oʻzining hukmdorlik nomi Al-Muqtadir bi-lloh (arabcha: [2]) bilan mashhur, 908-yildan 932-yilgacha (hijriy 295-320) 928-yildagi al-Qohir foydasiga qisqa muddatli deklaratsiyani hisobga olmaganda Abbosiylar xalifaligining oʻn sakkizinchi xalifasi boʻlgan.
Al-Muqtadir المقتدر بالله | |
---|---|
Xalifa Amir al-Moʻminin | |
Al-Muqtadir oltin dinori. Merosxoʻri Abul Abbos va vazir Amid ad-Davla ismlari yozilgan. | |
Abbosiylar xalifaligining 1-xalifasi | |
Saltanat | 908-yil 13-avgust — 929-yil 28-fevral |
Oʻtmishdoshi | Al Muktafiy |
Davomchisi | Al Qohir |
Saltanat |
929-yil 2-mart — 932-yil 31-oktyabr (ikkinchi davr) |
Tugʻilishi |
895-yil 13-noyabr Bagʻdod, Abbosiylar xalifaligi |
Vafoti |
31-oktyabr 932-yil(932-10-31) (36 yoshda) Bagʻdod, Abbosiylar xalifaligi |
Dafn etilgan joy | |
Turmush oʻrtogʻi |
|
Farzandlari |
|
Otasi | Al Muʼtadid |
Onasi | Shagʻob |
Dini | Islom |
Taxtga 13 yoshida saroy fitnalari natijasida kelgan va Abbosiylar tarixidagi eng yosh xalifa boʻlgan. Koʻp oʻtmay uning hokimiyati kattaroq va tajribali Abdulloh ibn al-Mu’tazz tarafdorlari eʼtiroziga uchradi, biroq ularning 908-yil dekabrdagi davlat toʻntarishiga urinishlari tez va qatʼiy ravishda bostirildi. Al-Muqtadir oʻzidan oldingi hukmdorlarga qaraganda uzoqroq hukmronlik qilgan, biroq hukumatdan manfaatdor emas edi. Ishlar amaldorlari tomonidan boshqarilardi. Vazirlarning tez-tez oʻzgarib turishi boshqaruv samaradorligiga toʻsqinlik qilgan. Al-Muqtadir hukmronligi davrida hukumat rahbarining oʻn toʻrt marta oʻzgarishi qayd etilgan. Onasi Shagʻab toʻliq nazorat qilgan Abbosiylar harami ham ishlarga, ayniqsa mansabdor shaxslarning koʻtarilishi yoki ishdan olinishiga koʻpincha hal qiluvchi taʼsir koʻrsatgan. Otasi al-Mu'tadid va katta akasi al-Muktafiy davridagi mustahkamlanish va tiklanish davridan soʻng al-Muqtadirning hukmronligi tanazzulning boshlanishini koʻrsatadi. Al-Muqtadirga meros qolgan xazina tezda boʻshab qoldi va moliyaviy qiyinchiliklar xalifalik hukumatining doimiy xususiyatiga aylanadi. Ifriqiya Fotimiylar qoʻliga oʻtdi. Bosh qoʻmondon Mu’nis al-Muzaffar fotimiylarning Misrni zabt etishga urinishlarini ham qaytara oldi. Iroq yaqinida Hamdoniylar Jaziraning avtonom xoʻjayinlariga aylandilar. Qarmatiylar katta tahdid sifatida qaytadan paydo boʻldi va 929-yilda Makkani egallab olishdi. Jon Kurkouas boshchiligidagi Vizantiya imperiyasi kuchlari Thughur va Armanistonning chegara hududlariga muttasil hujum qilib turdi. Natijada 929-yil fevralida saroy qoʻzgʻoloni taxtni qisqa muddatga al-Muqtadir oʻrniga ukasi al-Qohir egallashiga sabab boʻldi. Biroq, yangi tuzum oʻzini mustahkamlay olmadi va bir necha kundan keyin al-Muqtadir qayta tiklandi. Bosh qoʻmondon Mu’nis al-Muzaffar oʻsha paytda virtual diktator edi. Dushmanlarining daʼvati bilan al-Muqtadir 932-yilda undan qutulmoqchi bo‘ldi, biroq Mu’nis o‘z qo‘shinlari bilan Bag‘dodga yurish qildi va 932-yil 31-oktyabrda bo‘lib o‘tgan jangda al-Muqtadir halok bo‘ldi.