Cao Câu Ly
vương quốc cổ ở bán đảo Triều Tiên và Mãn Châu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Cao Câu Ly (Tiếng Hàn: 고구려; Hanja: 高句麗; Romaja: Goguryeo; McCune–Reischauer: Koguryŏ; tiếng Hàn trung đại: 고ᇢ롕〮 Gowoyeliᴇ), (năm thành lập theo truyền thống là năm 37 trước Công nguyên, có lẽ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên – 668) là một vương quốc của người Triều Tiên ở phía bắc bán đảo Triều Tiên và Mãn Châu. Đây là một trong Tam Quốc, cùng với Bách Tế, Tân La.
Cao Câu Ly
|
|||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||||||
37 TCN–668 CN | |||||||||||
Quốc Ấn | |||||||||||
Cao Câu Ly vào thời kỳ cực thịnh của nó năm 476. | |||||||||||
Tổng quan | |||||||||||
Thủ đô | Tốt Bản (37 TCN–3 SCN) Quốc Nội (3–427) Bình Nhưỡng (427–668) | ||||||||||
Ngôn ngữ thông dụng | Tiếng Cao Câu Ly (một phần của tiếng Triều Tiên cổ) | ||||||||||
Tôn giáo chính | Phật giáo, Khổng giáo, Lão giáo, Vu giáo | ||||||||||
Chính trị | |||||||||||
Chính phủ | Quân chủ chuyên chế | ||||||||||
Vua (sau đổi thành Thái Vương) | |||||||||||
• 37 TCN–19 TCN | Đông Minh Thánh Vương | ||||||||||
• 18–44 | Đại Vũ Thần Vương | ||||||||||
• 53–146 | Thái Tổ Đại Vương | ||||||||||
• 391–413 | Quảng Khai Thổ Thái Vương | ||||||||||
• 413–491 | Trường Thọ Vương | ||||||||||
Lịch sử | |||||||||||
Thời kỳ | Cổ đại | ||||||||||
• Thành lập | 37 TCN | ||||||||||
• Phật giáo du nhập vào Cao Câu Ly | 372 | ||||||||||
• Cuộc chinh phạt của Quảng Khai Thổ Thái Vương | 391 – 413 | ||||||||||
598 – 614 | |||||||||||
645 – 668 | |||||||||||
• Bình Nhưỡng thất thủ | 668 CN | ||||||||||
Dân số | |||||||||||
• 668 | 3.500.000 | ||||||||||
| |||||||||||
Hiện nay là một phần của | Bắc Triều Tiên Hàn Quốc Trung Quốc |
Cao Câu Ly | |
Bức tranh tường lăng mộ Cao Câu Ly. | |
Tên tiếng Triều Tiên | |
---|---|
Hangul | 고구려 |
Hanja | 高句麗 |
Romaja quốc ngữ | Goguryeo |
McCune–Reischauer | Koguryŏ |
Tên gọi Korea mà nhiều nước phương Tây sử dụng ngày nay là lấy từ nhà nước Cao Ly (935-1392), với nhiều biến âm khác nhau của nó (xem Tên gọi Triều Tiên).
Các ghi chép của thời đại Cao Ly cho rằng Cao Câu Ly được Đông Minh Vương Cao Chu Mông (주몽, 朱蒙, Ko Chumong) thành lập năm 37 trước Công nguyên, dù có thể thời gian thành lập là thế kỷ 2 trước Công Nguyên, vào thời sụp đổ của Cổ Triều Tiên (Kojosŏn). Đến thời Quảng Khai Thổ Thái Vương (Kwanggaet'o-taewang) và con trai ông là Trường Thọ Vương (Changsu) thì đất nước Cao Câu Ly trở nên hùng mạnh. Hầu hết các tiểu vương quốc khác trong lãnh thổ của Cao Câu Ly bao gồm Phù Dư, Ốc Trở và Đông Uế, tất cả đều bị Cao Câu Ly thôn tính.
Cao Câu Ly đã nhiều lần phải kháng chiến chống Trung Quốc. Năm 589, Tùy Văn Đế của nhà Tùy đem 30 vạn quân xâm lược Cao Câu Ly nhưng bị đánh bại, phải rút về Trung Quốc, tiếp đó, trong các năm 612, 613, 614, nhà Tùy tiếp tục đem quân xâm lược Cao Câu Ly nhưng không thành. Khi nhà Đường thay thế nhà Tuỳ, lợi dụng lúc tình hình Trung Quốc còn đang bất ổn, Cao Câu Ly cho đắp trường thành từ đông bắc Phù Dư đến Bột Hải chống quân xâm lược nhà Đường. Sau đó, Cao Câu Ly liên minh với Bách Tế tấn công Tân La, nước này đã xin nhà Đường cứu viện. Quân nhà Đường đã từng bước phối hợp với Tân La để tiêu diệt Bách Tế, cô lập Cao Câu Ly. Đến năm 645, nội bộ Cao Câu Ly xung đột, thế nước ngày càng yếu, Đường Thái Tông Lý Thế Dân đem hơn 20 vạn quân sang xâm lược nhưng bị chặn đứng và phải rút lui ở thành Ansi - được dựng ở bộ phim Đại chiến thành Ansi. Hơn 2 thập kỷ sau Cao Câu Ly bị nhà Đường và Tân La tiêu diệt năm 668.
Cao Câu Ly là một nước mạnh ở Đông Á cho đến khi bị liên minh Tân La và nhà Đường đánh bại. Sau khi bị diệt vong, lãnh thổ của nó bị chia sẻ giữa Tân La thống nhất, Bột Hải và nhà Đường.