Đế quốc Aztec
Liên minh giữa các thành bang ở Trung Mexico / From Wikipedia, the free encyclopedia
Đế quốc Aztec, Liên minh Tam quốc hay Liên minh Ba nước[chú thích 1] (Ēxcān Tlahtōlōyān,[4] [ˈjéːʃkaːn̥ t͡ɬaʔtoːˈlóːjaːn̥]), khởi đầu như một liên minh của ba "altepetl" (thành bang) người Nahua: México-Tenochtitlan, México-Texcoco, và México-Tlacopan. Ba thành bang này thống trị vùng trong và xung quanh thung lũng México từ năm 1428 cho tới khi bị đánh dẹp bởi lực lượng conquistador Tây Ban Nha và đồng minh bản địa dưới sự chỉ huy của Hernán Cortés năm 1521.
Đế quốc Aztec
Liên minh Tam quốc |
|||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||||||||||||||||
1428–1521 | |||||||||||||||||||||
Cương vực Đế quốc Aztec | |||||||||||||||||||||
Tổng quan | |||||||||||||||||||||
Vị thế | Đế quốc | ||||||||||||||||||||
Thủ đô | México-Tenochtitlan (trên thực tế) | ||||||||||||||||||||
Ngôn ngữ thông dụng | Nahuatl (lingua franca) Ngoài ra còn có các thứ tiếng Otomí, Matlatzinca, Mazahua, Mazatec, Huaxtec, Tepehua, Popoloca, Popoluca, Tlapanec, Mixtec, Cuicatec, Trique, Zapotec, Zoque, Chochotec, Chinantec, Totonac, Cuitlatec, Pame, Mam, Tapachultec, Tarascan, vân vân... | ||||||||||||||||||||
Tôn giáo chính | Đa thần giáo Aztec | ||||||||||||||||||||
Chính trị | |||||||||||||||||||||
Chính phủ | Liên bang quân đội, Liên minh của các thành bang | ||||||||||||||||||||
Huehuetlatoani/Diễn giả lớn nhất thành Tenochtitlan | |||||||||||||||||||||
• 1427–1440 | Itzcoatl (sáng lập Liên minh) | ||||||||||||||||||||
• 1520–1521 | Cuauhtémoc (cuối cùng) | ||||||||||||||||||||
Huetlatoani/Diễn giả lớn thành Texcoco | |||||||||||||||||||||
• 1431–1440 | Nezahualcoyotl (sáng lập Liên minh) | ||||||||||||||||||||
• 1516–1520 | Cacamatzin (cuối cùng) | ||||||||||||||||||||
Huetlatoani/Diễn giả lớn thành Tlacopan | |||||||||||||||||||||
• 1400–1430 | Totoquihuatzin (sáng lập Liên minh) | ||||||||||||||||||||
• 1519–1524 | Tetlepanquetzaltzin (cuối cùng) | ||||||||||||||||||||
Lịch sử | |||||||||||||||||||||
Thời kỳ | Thời kỳ tiền Colombo Thời đại Khám phá | ||||||||||||||||||||
• Thành lập đồng minh[1] | 15 tháng 3, 1428 | ||||||||||||||||||||
19 tháng 8, 1521 | |||||||||||||||||||||
Địa lý | |||||||||||||||||||||
Diện tích | |||||||||||||||||||||
• 1520[2] | 220,000 km2 (85 mi2) | ||||||||||||||||||||
Dân số | |||||||||||||||||||||
• 1520 | 5.000.000-6.000.000[3] | ||||||||||||||||||||
Kinh tế | |||||||||||||||||||||
Đơn vị tiền tệ |
| ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Hiện nay là một phần của | México |
Liên minh Tam quốc được thành lập sau một cuộc nội chiến giữa Azcapotzalco và những thành bang chư hầu.[5] Dù ban đầu là một liên minh của ba thành bang tự trị, Tenochtitlan nhanh chóng chiếm ưu thế về quân sự.[6] Khi người Tây Ban Nha đến năm 1519, lãnh thổ Tam Đồng Minh được cai trị từ Tenochtitlan, trong khi những thành bang còn lại chỉ có vai trò hỗ trợ.
Liên minh Tam quốc gây chiến và mở mang nhanh chóng sau khi hình thành. Thời đỉnh cao, Liên minh quản lý đa phần miền trung México và nhiều lãnh thổ xa hơn ở Trung Bộ châu Mỹ, như tỉnh Xoconochco, nằm gần biên giới Guatemala ngày nay. Sự thống trị của Aztec được các học giả mô tả là "bá quyền" và "gián tiếp".[7] Aztec cho phép vua của các thành bang bị chinh phục duy trì quyền lực miễn là phải cống nạp nửa năm một lần, cũng như cung cấp quân lực cho Aztec khi cần thiết. Ngược lại, Liên minh sẽ bảo vệ và giữ ổn định chính trị cho họ.
Đa thần giáo Aztec là quốc giáo của đế chế này. Các vị thần quan trọng nhất được thờ cúng ở đền trung tâm tại Tenochtitlan. Ví dụ, một trong những thần nổi bật nhất là Huitzilopochtli, một vị thần bảo trợ hiếu chiến. Người dân ở các vùng bị chinh phục được phép duy trì tín ngưỡng cũ, với điều kiện phải thờ thêm thần Huitzilopochtli.