Eris (cüce gezegen)
Güneş Sistemi'ndeki 2. en büyük cüce gezegen / From Wikipedia, the free encyclopedia
Eris (küçük gezegen tanımı 136199 Eris), Güneş Sistemi'nde bilinen en kütleli ve ikinci en büyük cüce gezegendir.[19] Dağınık diskte bulunan bir Neptün ötesi cisimdir (TNO) ve yüksek bir yörünge dışmerkezliğine sahiptir.
Keşif | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Keşfeden |
| ||||||||
Keşif tarihi | 5 Ocak 2005[2] | ||||||||
Adlandırmalar | |||||||||
MPC belirtmesi | (136199) Eris | ||||||||
Adın kaynağı | Ἔρις Eris | ||||||||
Alternatif adlandırma | 2003 UB313[3] Xena (takma ad) | ||||||||
Sıfatlar | Eridian[6][7] | ||||||||
Sembol | |||||||||
Yörünge özellikleri[3] | |||||||||
İlk önkeşif tarihi | 3 Eylül 1954 | ||||||||
Günöte | 97,457 AU (14,579 Tm) | ||||||||
Günberi | 38,271 AU (5,725 Tm) | ||||||||
67,864 AU (10,152 Tm) | |||||||||
Dış merkezlik | 0,43607 | ||||||||
559,07 y (204.199 g) | |||||||||
Ortalama yörünge hızı | 3,434 km/s | ||||||||
205,989° | |||||||||
0° 0d 6.307s / gün | |||||||||
Eğiklik | 44,040° | ||||||||
35,951° | |||||||||
≈ 1 Aralık 2257[8] ±11 gün | |||||||||
151,639° | |||||||||
Bilinen doğal uydusu | Dysnomia | ||||||||
Fiziksel özellikler | |||||||||
B−V=0.78, V−R=0.45[9] | |||||||||
18,7[10] | |||||||||
–1,21[3] | |||||||||
34,4±1,4 mili yay-saniye[11] | |||||||||
Ortalama çap | 2326±12 km | ||||||||
Ortalama yarıçap | 1163±6 km[12][13] | ||||||||
(1,70±0,02)×107 km2[lower-alpha 1] | |||||||||
Hacim | (6,59±0,10)×109 km3[lower-alpha 1] | ||||||||
Kütle |
| ||||||||
Ortalama yoğunluk | 2,43±0,05 g/cm3[14] | ||||||||
Ekvatoral yerçekimi | 0,82±0,02 m/s2 0,084±0,002 g[lower-alpha 3] | ||||||||
Ekvatoral kurtulma hızı | 1,38 ± 0,01 km/s[lower-alpha 3] | ||||||||
15,786 g (eşzamanlı)[15] | |||||||||
≈ 78,3° yörüngeye (varsayılan)[lower-alpha 4][16] ≈ 61,6° tutuluma (varsayılan)[lower-alpha 4][lower-alpha 5] | |||||||||
0,96+0,09 -0,04 [sic] geometric[12] 0,99+0,01 -0,09 Bond[17] | |||||||||
| |||||||||
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam |
Palomar Gözlemevi merkezli keşif ekibi, NASA ve bazı basın organları tarafından Güneş Sistemi'nin onuncu gezegeni olarak tanımlanmaktaydı. Uluslararası Astronomi Birliği, Ağustos 2006'da, Eris'in de durumunu netleştirecek olan, "gezegen" teriminin tanımını yayınladıktan sonra, gezegen olmadığına karar verildi. Onun yerine Plüton, Haumea, Makemake ve Ceres ile birlikte cüce gezegen sıfatını aldı.
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nden Michael E. Brown başkanlığındaki ekip, Hubble Uzay Teleskopu ile Temmuz 2005'te Dünya'dan 15 milyar km ötede bir gezegen tespit ettiğini açıklamış ve gezegene gayriresmî olarak "Xena" (Zeyna) adını vermişti. Teleskop Zeyna'nın çapını 2.389 km olarak ölçmüştür. Daha sonra 2015 yılında Plüton'a ulaşan New Horizons (Yeni Ufuklar) uzay sondasının yaptığı gözlemler sonucu, "Xena" (Zeyna)'nın çapının 2326 km olduğu ve Plüton'dan büyük değil ondan çok az küçük olduğu anlaşılmıştır.[20] (Ancak Plüton'un kütlesi Eris'ten azdır.) 2005 yılında yapılan gözlemlerde Eris'in bir uydusu bulunduğu keşfedilmiştir ve bu uyduya Dysnomia adı verilmiştir.
Eris'in yörüngesi, Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin yörüngesel düzlemine 45 derece eğik konumda bulunuyor. Bu eğim yüzünden 2005 yılına kadar gözlerden uzak kaldığı düşünülen Eris, Güneş'in çevresindeki turunu 560 yılda tamamlıyor.
Eris aynı zamanda herhangi bir uzay aracı tarafından ziyaret edilmemiş en büyük cisimdir.
2005 yılında yapılan gözlemlerde Eris'in bir uydusu bulunduğu keşfedilmiştir ve bu uyduya Dysnomia adı verilmiştir.
Eris'in yörüngesi, Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin yörüngesel düzlemine 45 derece eğik konumda bulunuyor. Bu eğim yüzünden 2005 yılına kadar gözlerden uzak kaldığı düşünülen Eris, Güneş'in çevresindeki turunu 560 yılda tamamlıyor. Böylesine uzun bir periyoda sahip olabilmesi için Eris'in Güneş'ten oldukça uzak olması gereklidir. Bu uzaklıkla Şubat 2016'da Güneş'ten uzaklığı 96.3AU'ydu. (Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığının 96.3 katı, Neptün ve Plüton'unkindense 3 kat uzun). Öyle ki, Eris 2018'de 2018 VG18'in keşfine kadar Güneş Sisteminde bilinen en uzak gökcismiydi. Yörünge hızı 3 kilometre 616 metre 92 santimetre saniye olması gerekir.[kaynak belirtilmeli]