Мірскі замак
From Wikipedia, the free encyclopedia
За́мкава-па́ркавы ко́мплекс «Мір», Мі́рскі за́мак — унікальны помнік беларускай нацыянальнай культуры, архітэктурны шэдэўр[1], які ўваходзіць у Спіс сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны ЮНЕСКА, адзін з нацыянальных сімвалаў[2] Беларусі. Архітэктурны комплекс уключае ў сябе замак XVI—XX стагоддзяў, валы XVI—XVII стагоддзяў, стаў 1896—1898 гадоў, прыдарожную каплічку, капліцу-пахавальню князёў Святаполк-Мірскіх з домам вартаўніка і брамай, пейзажны і рэгулярны паркі, дом упраўляючага. Знаходзіцца ў гарадскім пасёлку Мір, на правым беразе ракі Міранкі[3].
Замак | |
Мірскі замак | |
---|---|
53°27′04,56″ пн. ш. 26°28′22,42″ у. д.HGЯO | |
Краіна | Беларусь |
Гарадскі пасёлак | Мір |
Архітэктурны стыль | беларуская готыка, рэнесанс, барока, мадэрн |
Заснавальнік | Юрый Іванавіч Ільініч |
Першае згадванне | 1395 |
Дата пабудовы | XVI стагоддзе |
Статус | Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 410Г000317шыфр 410Г000317 |
Матэрыял | цэгла |
Сайт | mirzamak.by |
Аб’ект Сусветнай спадчыны | |
Mir Castle Complex (Комплекс Мірскага замка) |
|
Спасылка | № 625 у спісе аб’ектаў Сусветнай спадчыны (en) |
Тып | Культурны |
Крытэрыі | ii, iv |
Рэгіён | Еўропа і Паўночная Амерыка |
Уключэнне | 2000 (24-я сесія) |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Пабудаваны ў пачатку XVI стагоддзя магнатам Юрыем Ільінічам замак стаў першым прыватнаўласніцкім замкам на землях Беларусі[4][5]. З 1568 года ён належаў князям Радзівілам, у XIX стагоддзі Вітгенштэйнам і Святаполк-Мірскім[6]. Мірскі замак з’яўляецца самым усходнім гатычным збудаваннем, а таксама самым буйным і адзіным някультавым аб’ектам з захаваных нешматлікіх узораў самабытнай беларускай готыкі[7].
Замак у плане блізкі да квадрата са стараной каля 75 метраў, па вуглах мае пяціпавярховыя вежы вышынёй 25—27 метраў, якія выходзяць за межы сцен. Пятая вежа — шасціпавярховая з уязной брамай[8].
Помнік удзельнічаў практычна ва ўсіх войнах, якія толькі праносіліся ў свой час па шматпакутнай беларускай зямлі: пачынаючы з руска-польскай 1654—1667 гадоў і да руска-французскай 1812 года[9], замак не раз бралі ў аблогу і штурмавалі. Быў пашкоджаны ў 1665 і 1706 гадах, пасля адноўлены ў пачатку XVIII стагоддзя. Пасля зноў моцна пашкоджаны ў 1794 годзе, пасля чаго ў канцы XVIII стагоддзя заняпаў. У 1812 годзе пад сценамі замка адбыўся бой паміж французскай кавалерыяй маршала Луі Даву і ар’ергардам 2-й рускай арміі — казацкай конніцай Мацвея Платава[6].
Мірскі замак для свайго часу быў магутным ваенным збудаваннем, дзе былі прыменены амаль усе вядомыя элементы сярэднявечнай фартыфікацыі і былі ўвасоблены мясцовыя традыцыі замкавага дойлідства. Будавалі яго па праекту таленавітага архітэктара, які, хутчэй за ўсё, быў майстар з народа і валодаў мастацкім густам. Адсутнасць добрых прылад не перашкодзіла дойліду стварыць першакласнае для таго часу ваенна-інжынернае збудаванне і ўпрыгожыць яго разнастайнымі архітэктурнымі дэталямі[10]. Вялікая насычанасць агнявых сродкаў пры ўзаемным перакрыванні сектараў абстрэлу, пастаноўка веж з разлікам вядзення флангавага агню ўздоўж сцен, высокія, стромкія земляныя валы з бастыёнамі па кутах рабілі Мірскі замак першакласным абарончым збудаваннем свайго часу[11].
На працягу свайго існавання комплекс зведаў не адно аднаўленне і перабудову, аднак дадзеныя працэсы не ўнеслі значных змен у яго аб’ёмна-планавую і кампазіцыйную сістэмы. Разам з тым, Мірскі замак захаваў свае першапачатковыя стылістычныя элементы часоў готыкі і Рэнесансу, набыўшы пры гэтым новыя ўнікальныя напластаванні, характэрныя стылістыцы барока і рамантызму. Разам з першапачатковымі стылявымі рысамі яны сфарміравалі непаўторнае аблічча замка, дзякуючы якому комплекс стаў у адзін рад з архітэктурнымі помнікамі сусветнай каштоўнасці[12].
Усе элементы замка складаюць цэласную архітэктурную кампазіцыю, што стварае завершаны вобраз непаўторнага збудавання, якое не мела сабе падобных на землях Прыбалтыкі, Польшчы і Расіі[13].
Комплекс Мірскага замка і сёння здзіўляе сваёй архітэктурнай гармоніяй, злучнасцю з прыродай, рацыяналізмам і прадуманасцю абарончых збудаванняў, прастатой і лаканізмам форм[13].