Kultura języka
świadome i celowe posługiwanie się językiem we wszelkich sytuacjach komunikatywnych; działalność i dyscyplina preskrypcyjna mająca na celu kultywowanie języka standardowego / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Kultura języka?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Kultura języka (in. kultura językowa[1] , kultura mowy[2]) – termin językoznawczy, w Polsce różnie definiowany na przestrzeni lat. W każdym z ujęć jest powiązany z preskryptywnym podejściem do języka[3]. Najogólniejsza definicja Andrzeja Markowskiego brzmi: świadome i celowe posługiwanie się językiem we wszelkich sytuacjach komunikatywnych[4]. Wyróżnia on także cztery precyzyjniejsze znaczenia tego terminu:
- Jako umiejętność mówienia i pisania zgodnie z przyjętymi w danej społeczności normami językowymi. W tym znaczeniu kultura języka jest zawsze wartościowana dodatnio. Takie podejście reprezentuje na przykład zdanie: Nauczyciele powinni dbać o kulturę języka swoich wychowanków[5].
- Jako działalność kulturalnojęzykowa (kultywacja języka[1] ). Takie znaczenie terminu ma na gruncie polskim najstarszy rodowód, ponieważ wywodzi się z drugiej połowy XIX wieku, z publikacji m.in. Fryderyka Skobla, Aleksandra Walickiego, Ludomira Szczerbowicza-Wieczora, Józefa Blizińskiego. Chociaż nie byli oni wykształconymi polonistami, to zajmowali się ustalaniem norm polszczyzny ogólnej, ich opisem i udzielaniem porad użytkownikom. Prace profesjonalnych normatywistów pojawiły się na początku XX w.: Artura Passendorfera Słowniczek błędów językowych i najważniejszych prawideł gramatycznych (1905), Antoniego Krasnowolskiego Najpospolitsze błędy językowe, zdarzające się w mowie i piśmie polskim (1902). Także w okresie dwudziestolecia międzywojennego w Polsce pojawiły się wydawnictwa, które miały za zadanie zwalczanie niezalecanych ówcześnie elementów mowy. Były to publikacje Adama Kryńskiego (Jak nie należy mówić i pisać po polsku, 1921, część druga 1931), Stanisława Szobera (Na straży języka. Szkice z zakresu poprawności i kultury języka polskiego oraz Słownik ortoepiczny – Jak mówić i pisać po polsku, 1937)[6]. Działalność popularyzatorska tego typu trwa do dziś ze względu na spore zainteresowanie Polaków kwestiami związanymi z normatywnością w języku: zadawaniem pytań o poprawne formy językowe, normatywną pisownię wyrazów itd. Współcześnie opiera się ona z zasady na wynikach badań opisowych, na podstawie których formułuje się sądy normatywne i kodyfikuje preskryptywny model języka[7].
- Jako pozytywna postawa osób wobec języka, które posługują się nim, prezentując wysoki stan wiedzy lingwistycznej oraz ugruntowaną świadomość językową.
- Nazwa dyscypliny kulturalnojęzykowej, która wyodrębniła się na gruncie zainteresowania językoznawców sprawami związanymi z normatywnością w języku. Niektórzy autorzy traktują ten termin jako synonim normatywistyki językowej, określanej również jako „językoznawstwo normatywne”[7][8]. To także przedmiot nauczania wykładany na wydziałach filologii polskiej[5]. Niekiedy mowa o tzw. standardologii[9].
Kultywacja językowa dotyczy przede wszystkim języka standardowego (literackiego) i jest blisko związana z procesami standaryzacyjnymi[1] . Może przejawiać się w krytyce odstępstw od skodyfikowanego standardu lub dążeniu do zwiększania jego wariantywności strukturalnej[1] .
W amerykańskiej i zachodnioeuropejskiej tradycji lingwistycznej, w dużej mierze odcinającej się od normatywizmu, pojęcie „kultury języka” nie jest stosowane; pojawia się ono głównie w językoznawstwie krajów Europy Wschodniej, które w drugiej połowie XX w. były pod silnym wpływem radzieckiej lingwistyki[2].