Osmanlı İmparatorluğu
Güneydoğu Avrupa, Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika'da hüküm sürmüş eski bir imparatorluk (1299–1922) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Osmanlı İmparatorluğu ya da Osmanlı Devleti (Osmanlıca: دَوْلَتِ عَلِيَّهٔ عُثْمَانِیَّه, romanize: Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye),[4][5] resmî olarak Devlet-i Aliyye[6] ve yine resmî olarak antlaşmalarda ve uluslararası kullanımlarda Türkiye,[7][8][9][10][dn 1] Batı kroniklerindeki kullanımlarda ise Türk İmparatorluğu, 1299[11][dn 2][12] yılında Oğuz Türklerinden[13][14][15][16] Osman Gazi'nin kurduğu Osmanoğlu Hanedanı'nın hükümdarlığında Orta Çağ'dan Yakın Çağ'a kadar varlığını sürdürmüş bir imparatorluktur.
Osmanlı İmparatorluğu دَوْلَتِ عَلِيَّهٔ عُثْمَانِیّه Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1299-1922 | |||||||||||||||||||||||||
Slogan
| |||||||||||||||||||||||||
Osmanlıların toprak kazanımları
| |||||||||||||||||||||||||
"1920'de Türkiye" (I. Dünya Savaşı'ndan sonraki plan) | |||||||||||||||||||||||||
Başkent | Söğüt (1299-1331) İznik (1331-1335) Bursa (1335-1363) Edirne (1363-1453) Kostantînīyye (1453-1922) | ||||||||||||||||||||||||
Resmî dil(ler) | Osmanlı Türkçesi | ||||||||||||||||||||||||
Yaygın dil(ler) | |||||||||||||||||||||||||
Resmî din | Hanefi fıkhına ve Mâtürîdî itikadına bağlı Sünni İslam | ||||||||||||||||||||||||
Demonim | Osmanlı | ||||||||||||||||||||||||
Hükûmet |
| ||||||||||||||||||||||||
Padişah | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Sadrazam | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Yasama organı | Meclis-i Umûmî | ||||||||||||||||||||||||
• Atanan meclis | Meclis-i Âyan | ||||||||||||||||||||||||
• Seçilen meclis | Meclis-i Mebûsan | ||||||||||||||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||||||||||||
1481[1] | 1.220.000 km2 | ||||||||||||||||||||||||
1521[1] | 3.400.000 km2 | ||||||||||||||||||||||||
1683[1][2] | 5.200.000 km2 | ||||||||||||||||||||||||
1913[1] | 2.550.000 km2 | ||||||||||||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Para birimi | Akçe, para, sultani, kuruş, lira | ||||||||||||||||||||||||
Osmanlı Devleti, bugünkü Türkiye'nin Bilecik ilinin Söğüt ilçesinde bir beylik olarak kuruldu. Bağımsız bir devlet olarak tarih sahnesine çıkması, yaygın kabule göre 1299 yılında oldu. Ancak Prof. Dr. Halil İnalcık ve bazı diğer akademisyenler, Osmanlı Devleti'nin 1299'da Söğüt'te değil, 1302'de Yalova'da, Bizans'a karşı yapılan Koyunhisar Muharebesi sonrasında devlet niteliğini kazandığını iddia etti.[17][18]
İslam'dan kaynaklanan gaza ve cihat anlayışıyla sürekli genişleme eyleminde bulunan devletin egemenliği altındaki topraklarda yaşayan halklar, zaman zaman toplu ya da yerel ayaklanmalar ile Osmanlı iktidarına karşı çıktılar.[19] Osmanlı İmparatorluğu meşruiyet kaynağını dinde bulması ve hukuk kurallarının oluşumu bağlamında, laik bir devlet değildi; Müslüman ve gayrimüslimlere yaklaşım farklılıkları bağlamında, seküler bir devlet değildi; dinin devlete hakim değil, devletin kontrolünde olması bağlamında, teokratik bir devlet değildi.[20] Vicdan özgürlüğü Müslümanlara kıyasla gayrimüslimlere daha geniş kapsamda tanındı; inancını açıklama özgürlüğü ise gayrimüslimlere kıyasla Müslümanlara daha geniş kapsamda tanındı.[20]
Osmanlı İmparatorluğu dönemi; Osmanlı Hanedanı'nın ve saray erkanının, Rum kadınlarla ve Slav Hristiyan halklardan (Sırplar, Bulgarlar, Ukraynalılar gibi) kadınlarla evlilik yapması,[21][22] iskan politikası sebebiyle devşirilen Hristiyan çocukların Türk-İslam örf ve gelenekleri ile yetiştirilip yeniçeri ordusuna ve devlet kurumlarına alınmasıyla beraber,[23][24][25] Türk tarihinin Roma-Doğu Roma tarihi ile kaynaştığı dönem olarak görülür.[26][27][28][29]
1453 yılında II. Mehmed Konstantinopolis'i fethedip Bizans İmparatorluğu'na son vererek "Roma İmparatoru" (Kayser-i Rûm) unvanını üstlendi.[30][31] 1517 yılında, I. Selim Büyük Mısır Seferi sırasında Ridâniye Muharebesi'nde Memlûk Devleti'ni yıkıp "İslam Halifesi" unvanını üstlendi ve Osmanlı hükümdarlarının unvanlarına yeni bir unvan daha ekledi.[32]
Osmanlı İmparatorluğu 29 eyaletten ve özerklik tanınmış olan Boğdan, Erdel ve Eflak prensliklerinden oluşmaktaydı. Osmanlı Devleti, zaman zaman deniz aşırı topraklarda da söz sahibi oldu. Atlantik Okyanusu'ndaki kısa süreli toprak kazanımları Lanzarote[33] (1585), Madeira (1617), Vestmannaeyjar[34] (1627) ve Lundy[35] (1655) bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
Osmanlı İmparatorluğu gücünün doruğunda olduğu 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa, Asya ve Afrika'nın bazı bölgelerine yayıldı ve Balkanlar, Orta Doğu, Kuzey Afrika'nın bir bölümü ve Doğu Avrupa'nın küçük bir bölümünü egemenliği altında tuttu. Bu yüzyıllarda ülkenin sınırları batıda Cebelitarık Boğazı, doğuda Hazar Denizi ile Basra Körfezi'ne; kuzeyde Avusturya, Macaristan ve Ukrayna'nın bir bölümüne ve güneyde ise Sudan, Eritre, Somali ve Yemen'e kadar uzanmaktaydı.[36] İmparatorluk 1699 yılında Karlofça Antlaşması sonrası gerileme dönemine girdi, toprak kayıplarının sonucunda sınırları sürekli daraldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1 Kasım 1922 tarihinde Osmanlı saltanatını kaldırdı ve 3 Mart 1924 tarihinde hem Osmanlı halifeliğini kaldırdı hem de Osmanlı Hanedanı'nın Türkiye'den sürgün edilmesi kararını aldı. Günümüzde hanedan ile soy bağı olanların bir kısmı Türkiye'de, bir kısmı ise yurt dışında farklı ülkelerde yaşamaktadır.[37][38]
Arnold Joseph Toynbee gibi bazı tarihçiler, Türkiye'nin Osmanlı Devleti'nin tek ardıl devleti sayılması gerektiğini savunurlar.[39]