تغییرپذیری و تغییر اقلیم
افزایش مداوم میانگین دمای جهانی و اثرات آن بر سیستم آب و هوای زمین / From Wikipedia, the free encyclopedia
تغییرپذیری اقلیم (به انگلیسی: Climate variability) یا وردشپذیری اقلیم،[1] افزایش مداوم میانگین دمای جهانی و اثرات آن بر سیستم آب و هوای زمین را توصیف میکند. تغییر اقلیم[2] (به انگلیسی: climate change) شامل تغییرات طولانی مدت قبلی در آب و هوای زمین نیز میشود.[3]
افزایش فعلی میانگین دمای جهانی سریعتر از تغییرات قبلی است و عمدتاً ناشی از سوزاندن سوختهای فسیلی توسط انسان است.[4][5] استفاده از سوختهای فسیلی، جنگل زدایی و برخی روشهای کشاورزی و صنعتی باعث افزایش گازهای گلخانه ای به ویژه دیاکسید کربن و متان میشود.[6] گازهای گلخانهای مقداری از گرمایی را که زمین پس از گرم شدن از نور خورشید منتشر میکند جذب میکند. مقادیر بیشتری از این گازها گرمای بیشتری را در اتمسفر پایین زمین به دام میاندازند و باعث گرم شدن کره زمین میشوند. اصطلاح اقلیم به متوسط بلندمدت آب و هوای یک منطقه گفته میشود.[7] تغییرات آب و هوا باعث ایجاد طیف وسیعی از اثرات بر محیط زیست میشود. بیابانها در حال گسترش هستند در حالی که امواج گرما و آتشسوزیهای جنگلی رایج تر میشوند.[8] افزایش گرمایش در قطب شمال به ذوب شدن یخهای دائمی، عقبنشینی یخبندان و از بین رفتن یخ دریا کمک کردهاست.[9][10] دماهای بالاتر همچنین باعث طوفانهای شدیدتر، خشکسالیها و دیگر تغییرات شدید آب و هوایی میشود.[11] تغییرات سریع محیطی در کوهها، صخرههای مرجانی و قطب شمال بسیاری از گونهها را مجبور به جابجایی یا انقراض میکند.[12] حتی اگر تلاشها برای به حداقل رساندن گرمایش آینده موفقیتآمیز باشد، برخی از اثرات برای قرنها ادامه خواهد داشت. اینها عبارتند از گرمایش اقیانوس، اسیدی شدن اقیانوس و افزایش سطح دریا.[13]
دگرگونی اقلیم میتواند شامل تغییرات غیرعادی بلند مدت و غیرقابل بازگشت در اقلیم درون جو زمین و پیامدهای ناشی از آن در قسمتهای مختلف کرهٔ زمین میباشد. برای مثال در یخهای قطبی، مدت این تغییرات از ده سال تا چند میلیون سال تغییر میکند. بهخصوص در مقوله سیاست زیستمحیطی، اصطلاح «دگرگونی اقلیم» اغلب به تغییراتی که در اقلیم کنونی رخ میدهد گفته میشود. در برخی موارد، این عبارت با فرض رابطه علت و معلولی بشری نیز بکار میرود، همچنان که در کنوانسیون چارچوب دگرگونی اقلیمی سازمان ملل UNFCCC مورد استفاده قرار گرفت.[14] کنوانسیون UNFCCC اصطلاح «دگرگونی اقلیمی» را برای تغییراتی به کار میبرد که منشأ غیرانسانی داشته باشند. دگرگونی اقلیم پدیدهای است که در نتیجه فاکتورهایی همچون فرایندهای دینامیکی زمین یا عوامل بیرونی همچون تغییرات در شدت تابش آفتاب رخ میدهد. عوامل خارجی اثرگذار بر اقلیم را اغلب نیروهای اقلیمی مینامند و شامل فرایندهایی همچون نوسانات در شدت نور خورشید، انحراف در مسیر حرکت زمین و افزایش غلظت گازهای گلخانهای میشود.
بازخوردهای ناشی از دگرگونی اقلیم متغیر میباشد و ممکن است سبب افزایش یا کاهش این عوامل درونی شوند. بسیاری از تغییرات درونی در سیستمهای اقلیمی با تأخیر رخ میدهند؛ زیرا سیستم اقلیمی کرهٔ زمین بسیار بزرگ است و به کندی حرکت میکند و به ورودیها با تأخیر پاسخ میدهد. برای مثال یک سال خشکسالی تنها سبب کاهش آرام سطح دریاچهها یا خشک شدن حاشیه زمینهای هموار میگردد. در سالهای بعدی این شرایط ممکن است سبب کاهش بارش شود که احتمالاً به یک سال خشکتر دیگر منجر میگردد. وقتی که نقطهٔ بحرانی بعد از x سال فرا میرسد، کل سیستم ممکن است به صورت دیگر تغییر کند و این حالت در هر صورت به توقف بارش منجر میشود. این نمونه از دگرگونی اقلیم سریع و برگشتپذیر است که به صورت تأخیری رخ میدهد.[15]
تغییرات آب و هوایی مردم را با افزایش سیل، گرمای شدید، افزایش کمبود آب و غذا، بیماریهای بیشتر و زیان اقتصادی تهدید میکند. مهاجرت و درگیری انسان نیز میتواند نتیجه آن باشد.[16] سازمان جهانی بهداشت (WHO) تغییرات آب و هوایی را بزرگترین تهدید برای سلامت جهانی در قرن بیست و یکم میداند.[17] جوامع و اکوسیستمها بدون اقدامی برای محدود کردن گرمایش، خطرات شدیدتری را تجربه خواهند کرد.[18] سازگاری با تغییرات اقلیمی از طریق تلاشهایی مانند اقدامات کنترل سیل یا محصولات مقاوم در برابر خشکسالی تا حدی خطرات تغییرات آب و هوایی را کاهش میدهد.[19] جوامع فقیرتر مسئول سهم کمی از انتشار جهانی هستند، اما کمترین توانایی را برای سازگاری دارند و در برابر تغییرات آب و هوایی آسیب پذیرتر هستند.[20][21] آب و هوا میتواند گرمتر یا سردتر شود یا میانگین آن با گذشت زمان افزایش یا کاهش مییابد، اما دگرگونی اقلیم یک تغییر برگشتناپذیر در میانگین شرایط آب و هوایی است که در یک منطقه اتفاق میافتد.[22] اقلیم زمین از چهار جزء تشکیل شدهاست: جو، یخکره، آبکره و زیستکره. اقلیمشناسی وضعیت آب و هوای یک منطقه خاص را در فواصل زمانی معین و معمولاً در طول چند دهه مورد مطالعه قرار میدهد.[23]
اثرات زیادی از تغییرات آب و هوا در حال حاضر در سطح ۱٫۲ درجه سانتیگراد (۲٫۲ درجه فارنهایت) احساس میشوند. گرم شدن بیشتر این تأثیرات را افزایش میدهد و میتواند نقاط اوج مانند ذوب شدن ورقه یخ گرینلند را ایجاد کند.[25] بر اساس توافقنامه پاریس در سال ۲۰۱۵، کشورها بهطور مشترک توافق کردند که گرمایش زمین را بهطور قابل توجهی زیر ۲ درجه سانتیگراد نگه دارند، با این حال گرمایش جهانی تا پایان قرن به حدود ۲٫۷ درجه سانتیگراد (۴٫۹ درجه فارنهایت) خواهد رسید.[26] برای محدود کردن گرمایش به ۱٫۵ درجه سانتیگراد، نیاز است که تا سال ۲۰۳۰ نصف انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهیم و تا سال ۲۰۵۰ انتشار خالص صفر را دستیابی کنیم.[27] کاهش انتشار گازهای گلخانه ای مستلزم کاهش مصرف انرژی و تولید برق از انرژی تجدیدپذیر به جای سوزاندن سوختهای فسیلی است. این تغییر شامل حذف تدریجی نیروگاههای زغال سنگ و گاز طبیعی و افزایش شدید برق تولید شده از باد، خورشید و انرژی هسته ای است. این برق باید جایگزین سوختهای فسیلی برای تأمین انرژی حمل و نقل، گرمایش ساختمانها و تأسیسات صنعتی شود.[28][29] کربن همچنین میتواند از جو حذف شود، به عنوان مثال با افزایش پوشش جنگلی و کشاورزی با روشهایی که کربن موجود در خاک را جذب میکند.[30]